Reformacija u Francuskoj
181
kneževskih i plemi´ckih sinova i škole za obiˇcan narod; a djecu
protestantskih roditelja su primoravali da se pokoravaju papskim
obiˇcajima. Cio vanjski sjaj i raskoš rimskog bogosluženja imao
je svrhu da narodu pomuti um, da oˇcara i zarobi maštu; i tako se
dešavalo da su sinovi izdavali slobodu za koju su se njihovi oˇcevi
borili i prolijevali svoju krv. Jezuiti su se brzo raširili po cijeloj
Evropi, i gdje god su se nastanili, ondje je opet oživjela papska mo´c.
(
Vidi Hist dodatak.)
Da bi jezuiti imali još ve´cu mo´c papa je izdao dekret kojim se
ponovo uvodi inkvizicija. (Vidi Hist. dodatak.) Usprkos opšteg gnu-
šanja kojim se gledalo na nju, ˇcak i u katoliˇckim zemljama, ipak
je strašni sud bio ponovo uspostavljen od strane papskih vladara, i
grozote, odviše strašne da bi mogle podnijeti svjetlost dana, opet su
se ponavljale u tajnim zatvorima inkvizicije. U mnogim zemljama
tisu´ce i tisu´ce ljudi, cvijet naroda, najbolji i najplemenitiji, najobra-
zovaniji i najbolje odgojeni, pobožni i odani propovjednici, marljivi
i rodoljubivi gra ¯dani, sjajni nauˇcenjaci, daroviti umjetnici i vješte
zanatlije bili su poubijani ili primorani da bježe u druge zemlje.
To su bila sredstva koja je Rim upotrebio da ugasi svjetlost re-
formacije, da ljudima oduzme Bibliju i ponovo uspostavi neznanje
i praznovjerje srednjeg vijeka. Ali, zahvaljuju´ci Božjim blagoslo-
vima i naporima plemenitih ljudi, koje je Bog potaknuo da nastave
Luterovo djelo, protestantizam nije bio uništen. Njegova mo´c nije
zavisila od naklonosti prinˇceva ili njihovog oružja. Najmanje zemlje,
najskromniji i najslabiji narodi postali su njegove odbrambene kule.
Tu je bila mala Ženeva, usred mo´cnih neprijatelja, koji su nastojali
da je unište; tu je bila Nizozemska, na pjeskovitim obalama Sje-
vernog mora, koja se borila protiv papske tiranije, tada najve´ce i
naj- bogatije kraljevine; tu je bila pusta i neplodna Švedska, koja je
[196]
izvojevala pobjedu reformaciji.
Kalvin je radio u Zenevi skoro trideset godina, prvo, da tu osnuje
crkvu, koja ´ce se držati ˇcistoga morala Biblije, a onda, da raširi
reformaciju po cijeloj Evropi. Njegov javni život nije bio bez mane,
niti njegovo uˇcenje bez zabluda. Ali on je bio oru ¯de kojim se Bog
poslužio da proširi istine koje su bile od naroˇcite važnosti za ono
vrijeme, da održi naˇcela protestantizma protiv naglog podizanja
papstva i da u protestantske crkve uvede ˇcistotu i jednostavnost
